Luidsprekers voor slechthorenden

Het begon toevallig. Huib Kalkman kwam vijf jaar geleden zonder werk te zitten en besloot voor zichzelf te beginnen. Hij realiseerde een ‘jongensdroom’: hij richtte een eigen bedrijf op en begon heel mooie geluidsboxen te maken. „Nee”, zegt hij, „ik ben geen geluidstechnicus, maar ik bouwde al boxen toen ik zelf nog krantjes rondbracht. ” De eerste producten van Kalkmann Audio oogstten grote waardering bij hifi-liefhebbers, audiofielen. „Een jaar geleden zat ik bij een klant op Texel”, zegt Kalkman. „Zijn vrouw is slechthorend en zei opeens: ‘he, wat is dit, ik kan het geluid uit die box goed horen.’ Vooral spraak en zang kon ze goed verstaan.”

Professionele akoestici vinden de Kalkmann-boxen „keurig”.
Een korte geluidspuls die er door een versterker in wordt gestuurd, komt er mooi onvervormd weer uit. Akoesticus dr. Marinus Boone van de TU Delft die kort aan de boxen heeft gemeten: „De pulsrespons ziet er dus heel mooi uit, maar aan de hand daarvan kan ik niks zeggen over hoe mensen het geluid ervaren.”

Kalkmans boxen zijn in ieder geval anders. Het geheim van de boxen zit erin dat de twee even grote luidsprekers – andere boxen hebben bijna altijd speakers van verschillend formaat – allebei hetzelfde geluidssignaal krijgen aangeleverd, rechtstreeks van de versterker.

In normale luidsprekerboxen zit een elektronisch scheidingsfilter dat hogere frequenties naar de ene luidspreker stuurt en lage naar een andere, meestal grotere luidspreker. „Zo’n scheidingsfilter, vaak de trots van een boxenbouwer”, zegt Kalkman, „veroorzaakt geluidsvervorming.”

De even grote luidsprekers van Kalkmann zijn in ruimtes van verschillende grootte gebouwd. Kalkman: „De luidspreker met de kleinere resonantieruimte achter zich, gedraagt zich als een hoge-tonenluidspreker en die in de grotere ruimte, waar een basreflexbuis achter zit, als een lage-tonenluidspreker.

Verder doen de wanden van onze boxen mee aan de vorming van het geluid, zoals bij een viool de klankkast ook meedoet.”

Conventionele boxenbouwers proberen de invloed van de wanden juist zo veel mogelijk te reduceren.

Verder absorbeert een massa korrelvormig materiaal in een ruimte onderin de Kalkmannboxen ongewenste trillingen. Dat valt ook onder het patent, evenals de ‘koppeling’ van de ruimtes achter de speakers. Die ruimtes zijn verbonden door een nauwe spleet, waarvan een zijde wordt gevormd door een houten wig. „Die spie”, zegt Kalkman, „gaat vibreren met een heel hoog resonantiegetal. Hij bouwt druk op en krijgt een voortstuwende werking op het geluid.”

Het het geluid uit Kalkmans boxen trok afgelopen zomer steeds meer mensen naar zijn bedrijf in Breda. Er ontstonden contacten met de Nederlandse Vereniging van Slechthorenden en met de Hoorstichting. Kalkman, zijn in het bedrijf meewerkende vrouw en een collega ontwierpen kleinere boxen, die bijvoorbeeld op de televisie kunnen worden aangesloten.

Kalkman: „Er komen vaak echtparen luisteren, waarvan één iemand slechthorend is. Bij het tvkijken wil dan een van beiden het geluid erg hard zetten. Dat geeft conflicten. Of de slechthorende zet een koptelefoon op, wat weer niet prettig is voor de onderlinge communicatie.

Hier in de luisterkamer zie je vaak dat de koptelefoon af kan en dat het geluid zo zacht kan staan dat beiden tevreden zijn.”

Half oktober organiseerde audioloog dr. Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum een ‘blinde’ luisterproef waaraan tien slechthorenden meededen.

Achter een ondoorzichtig zwart gazen scherm stonden Kalkmann- boxen en ‘gewone’ even grote luidsprekers. De slechthorenden luisterden naar drie muziekstukken en een fragment uit het NOS-journaal. Ieder hoorde ze tweemaal, eenmaal uit ieder boxenpaar. Op een formulier kruisten ze aan wanneer ze het geluid het best hoorden. De uitslag was positief voor de Kalkmannboxen, maar niet overweldigend.

In bijna twee van iedere drie geluidsfragmenten ging de voorkeur uit naar de Kalkmann-boxen. Drie van de tien slechthorende luisteraars kruisten consequent de Kalkmann- boxen als de beste aan. De meesten scoorden fifty-fifty.

Hoe zit dat nou? Audioloog De Laat: „De meeste mensen die luisterden, hadden hun hoorapparaat aan staan op de normale stand. Veel hoorapparaten zijn er op gemaakt om vooral spraak te verstaan. Dan vallen nuances in de muziek weg en is het ook moeilijk om verschillen te horen die wij als goed-horenden wel horen. Toch heb ik van verschillende patiënten de afgelopen maanden gehoord dat ze met die boxen weer van muziek genoten. Dat het geluid voller, ronder, aangenamer is.”

Wie niet slechthorend is, hoort kristalhelder geluid uit de verrassend kleine boxen. Akoesticus Boone: „Wij weten al lang dat als een box zo’n helder geluid geeft de verstaanbaarheid beter is.”Misschien is het simpelweg dat slechthorenden zich voor het eerst permitteren om naar boxen met een kristalhelder onvervormd geluid te luisteren, dat ze er beter door horen.

Bron: NRC Handelsblad / doof.nl